ارزﯾﺎﺑﯽ ومقایسه ﺗﻨﻮع ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﻓﯿﺘﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺎﻧﺲ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﯿﺎه داروﯾﯽ Stachys lavandulifolia Vahl. در اﺳﺘﺎن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺰرﻋﻪ

در این تحقیق به‌منظور بررسی تنوع مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی اسانس گیاه چای کوهی (Stachys lavandulifolia Vahl.)، بذرهای شش جمعیت گیاه از پنج استان آذربایجان غربی (دمرجی و قره زاغ)، البرز (گچسر)، قزوین (الموت)، اصفهان (تنگه صیاد) و لرستان (نورآباد دلفان) از بانک ژن گیاهان دارویی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تهیه شدند سرشاخه‌های هوایی نمونه‌های گیاه در مرحله قبل از گل‌دهی در تیر ماه سال 1392 از مزرعه پژوهشی واقع در استان البرز برداشت گردید. اسانس با استفاده از روش تقطیر با آب استخراج و شناسایی ترکیبات متشکله اسانس‌ها با استفاده از دستگاه GC و GC/MS ارزیابی گردید. بررسی نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی‌داری در صفات ارتفاع بوته، قطر یقه، قطر ساقه، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول/ عرض برگ، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشک نشان داد. بیشترین ارتفاع بوته (9/103 میلی‌متر)، قطر ساقه (6/3 میلی‌متر) و تعداد برگ در بوته (19) به جمعیت استان البرز (گچسر) تعلق داشت. براساس نتایج حاصل از تجزیه کلاستر، جمعیت‌های مورد مطالعه به 2 گروه مجزا تقسیم شدند.تجزیه به مولفه‌هانشان داد 3 مولفه در مجموع بیش از 6/89 درصد از تغییرات مربوط به صفات اصلی را توجیه نمودند که صفات قطر ساقه، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشک، از صفات تشکیل دهنده مولفه اول بودند. کمترین (015/0 درصد) و بیشترین (049/0 درصد) بازده اسانس به جمعیت‌های الموت و گچسر و قره زاغ  تعلق داشت. ترکیب‌های:  گاما-ترپینن، بتا- پینن، آلفا-پینن، ژرماکرن–دی و بی-سیکلو ژرماکرن در اسانس همه رویشگا‌ه‌ها غالب بودند.